Titel Kiendops oorlog.
Auteur Janneke Holwarda.
Uitgever Wereldbibliotheek.
Prijs20 euro (224 blz.). ★★★☆☆
De vader van Willem noemt zijn zoon kiendop als deze zich in een ouderlijk gesprek mengt: ‘Hoor nou’, zei pa, ‘de kiendop zegt ook iets.’ Kiendop? Het blijkt Bargoens voor een houten schijfje met een nummer, dat bij het spel kienen wordt gebruikt. Spuit elf had ook gekund. Kienen? We hebben het hier over de jaren 40 van de vorige eeuw.
Kiendops oorlog , de vijfde roman van Janneke Holwarda uit Niehove, speelt in Arnhem terwijl de operatie Market Garden gaande is. Als Holwarda begint te vertellen, maakt een gezin zich voor op evacuatie. ‘Het lijkt wel of ma niet meer kan denken. Ze staat midden in de kamer. Er is radeloosheid in haar ogen, haar armen hangen slap langs haar lijf’, observeert Willem.
Wat opvalt, zijn de vorm en de toon. Holwarda (Emmen, 1953) gebruikt korte, in strofen opgeknipte hoofdstukken met staccato zinnen om over de vlucht voor het oorlogsgeweld te vertellen. Ze doet dat vanuit het perspectief van een 14-jarige puber, die in tegenstelling tot zijn moeder weet dat de evacuatie langer dan een paar dagen gaat duren.
De lezer – dit boek is zeer geschikt voor scholieren – trekt mee naar het Noorden. Volgens zijn vader gaan ze naar Beekbergen, maar ineens slaat het gezin rechtsaf. Willem spreekt vader erop aan: ‘Wij buigen nu naar het Oosten’. Vader zegt dat hij zijn kop moet houden. Met elke stap neemt het vertrouwen af en groeit de onzekerheid.
Tussendoor strooit Holwarda herinneringen en anekdotes. Over de oudere broers van Willem bijvoorbeeld, van wie er een op zee is en de ander verdwenen lijkt. Over zijn net getrouwde, hoogzwangere zus. En over bakker Koning, die evacués en een onderduiker in huis heeft. Alles draagt bij aan de oplopende spanning.
Aangekomen in De Steeg wordt het gezin indachtig Leviticus 19:33-34 ontvangen: ‘En wanneer een vreemdeling bij u in uw land als vreemdeling verkeren zal, gij zult hem niet verdrukken.’ Maar vader houdt het er niet uit. Met groot inlevingsvermogen werkt Holwarda toe naar de overtreffende trap van ontreddering.
Holwarda baseerde zich voor haar roman op gesprekken met Willem Reinen, een bij haar in het dorp woonachtige jazztrompettist – het boek is aan hem opgedragen. Voor de lezer maakt dat niet uit. Voor de gevoelige lezer is Kiendorps oorlog een aangrijpende vertelling, klein van opzet, maar met een knap effect.
JOEP VAN RUITEN
